A Prophet ผู้หลุดพ้น

วันที่ 20 กันยายน พ.ศ. 2552 ปีที่ 32 ฉบับที่ 11516 มติชนรายวัน
คอลัมน์ อาทิตย์เธียเตอร์
โดย พล พะยาบ http://aloneagain.bloggang.com


หนังฝรั่งเศสเรื่อง Un prophete หรือ A Prophet (2009) เป็นหนังเรื่องเด่นอีกเรื่องหนึ่งในรอบไม่กี่ปีที่ผ่านมาที่พูดถึงสถานะของชาวอาหรับในฝรั่งเศส เหมือนเช่น Hidden (2005) ของ ไมเคิล ฮาเนเก้ และ Days of Glory (2006) ของ ราชิด บูชาเร็บ หรือรวมถึง The Class ของ โลรอง กองเต ด้วยก็ได้ โดยน่าจะเป็นผลสืบเนื่องจากกระแสโลกปัจจุบันที่ชาวอาหรับ-มุสลิมอยู่ในความสนใจเป็นพิเศษ

แม้ A Prophet ไม่ได้ตั้งประเด็นเรื่องสถานะทางสังคมของชาวอาหรับในฝรั่งเศสโดยตรง แต่เรื่องราวของหนุ่มอาหรับที่ต้องเอาตัวรอดในคุกแม้ต้องหันหลังให้ชาวอาหรับด้วยกัน ทั้งยอมเป็นลูกไล่ให้คนต่างเชื้อชาติ ช่วยสะท้อนให้เห็นภาพกว้างได้พอสมควร

งานกำกับฯของ ฌาคส์ โอดิยาร์ ซึ่งเคยมีเครดิตที่ดีจากเรื่อง Read My Lips (2001) และ The Beat That My Heart Skipped (2005) เปิดตัวในสายการประกวดหลักที่เมืองคานส์เมื่อเดือนพฤษภาคมที่ผ่านมาพร้อมกับคว้ารางวัลรองชนะเลิศไปครอง ข่าวล่าสุดคือหนังได้รับเลือกให้เป็นตัวแทนฝรั่งเศสชิงออสการ์หนังภาษาต่างประเทศต้นปีหน้า

เรื่องราวเริ่มต้นเมื่อ มาลิค หนุ่มอาหรับวัย 19 ปี ถูกส่งตัวเข้าเรือนจำด้วยโทษ 6 ปี เขาพูดได้ทั้งภาษาอาหรับและฝรั่งเศส แต่ไม่อาจกลมกลืนกับกลุ่มชาวอาหรับได้เนื่องจากเขาไม่ได้นับถือศาสนาอิสลาม ในฐานะเด็กใหม่ของที่นี่เป็นเรื่องธรรมดาที่ต้องถูกรังแก-ทำร้ายร่างกาย แต่ที่หนักหนาที่สุดคือการถูกแก๊งชาวคอร์ซิกันนำโดย ลูเชียนี บังคับให้ฆ่าชาวอาหรับชื่อ เรเย็บ แลกกับการได้รับความคุ้มคอรงและความเป็นอยู่ที่สบายขึ้น

เมื่อไม่อาจเลี่ยงได้ภารกิจฆ่าเพื่ออยู่รอดจึงเกิดขึ้น นับแต่นั้นมาลิคจึงเหมือนเป็นเด็กของแก๊งคอร์ซิกัน คอยปรนนิบัติรับใช้ลูเชียนีและพวกอย่างใกล้ชิด อย่างไรก็ตาม ในสายตาของพวกคอร์ซิกันแล้วมาลิคยังคงเป็นแค่อาหรับต่ำต้อยที่เอาไว้ใช้ประโยชน์ ส่วนชาวอาหรับในคุกก็ยิ่งไม่ยอมรับมาลิคโทษฐานไปคบค้ากับคอร์ซิกัน

คุณสมบัติพิเศษของมาลิคคือความเฉลียวฉลาด เรียนรู้เร็ว เขาใช้เวลาปีแรกเรียนอ่าน-เขียนภาษาฝรั่งเศส จนเป็นเพื่อนสนิทกับ ไรอัด ชาวอาหรับที่ช่วยสอนมาลิค ส่วนงานรับใช้แก๊งคอร์ซิกันอย่างใกล้ชิดทำให้เขาเรียนรู้ภาษาคอร์ซิกันจนสามารถสื่อสารเข้าใจ

มาลิคปรับตัวเป็นส่วนหนึ่งของเรือนจำได้อย่างกลมกลืน ขณะเดียวกันเมื่ออยู่ตามลำพังในห้องนอน มาลิคก็เริ่มคุ้นเคยกับการปรากฏตัวของเรเย็บ-ชายชาวอาหรับที่เขาฆ่า กระทั่งเหมือนเป็นเพื่อนที่คอยแวะเวียนมาพูดคุยกันเสมอ

จุดเปลี่ยนของมาลิคเกิดขึ้นเมื่อแก๊งคอร์ซิกันถูกปล่อยตัวแทบยกแก๊ง เหลือเพียงหัวหน้าอย่างลูเชียนีที่ต้องรับโทษต่อ มาลิคจึงได้รับมอบหมายจากลูเชียนีให้คอยเป็นหูเป็นตาและคอยรับใช้ใกล้ชิดลูกพี่ใหญ่เพียงคนเดียว นอกจากนี้ ลูเชียนียังใช้เส้นสายย้ายมาลิคมาอยู่ตึกเดียวกันในห้องขังติดกันซึ่งมีความสะดวกสบายมากกว่าเพื่อจะได้เรียกใช้งานง่ายขึ้น

ปัญหาคือเมื่อเวลาผ่านไปงานของมาลิคไม่ใช่แค่เสิร์ฟอาหาร-ชงกาแฟหรือคอยเป็นหูเป็นตาเท่านั้น แต่ลูเชียนีส่งเขาออกไปนอกเรือนจำในฐานะ ?เด็กส่งของ? กระทั่งต้องเสี่ยงชีวิตกับมาเฟียแก๊งอื่นไม่ว่าจะเป็นพวกอิตาเลียนหรืออาหรับ ขณะเดียวกัน ธุรกิจค้ากัญชาที่มาลิคร่วมมือกับไรอัดก็ลากให้เขาเข้าไปพัวพันกับแก๊งคนผิวดำชาวอียิปต์

ถึงตรงนี้การเอาตัวรอดจึงต้องใช้ไหวพริบและความเฉลียวฉลาดแก้ปัญหาไปทีละเปลาะ โดยเป้าหมายสำคัญที่มากกว่าการเอาตัวรอดซึ่งมาลิคเฝ้าหวังคือการได้โอกาสเริ่มต้นชีวิตใหม่

เรื่องราวของ A Prophet ซึ่งค่อนข้างซับซ้อนและกินเวลายาวนานถูกเล่าภายในเวลา 150 นาที อย่างเข้มข้นและคุ้มค่า ผู้กำกับฯโอดิยาร์ไม่ได้ขับเน้นเนื้อหาว่าด้วยแก๊งอาชญากรรมซึ่งเกี่ยวพันกันวุ่นวายให้หวือหวาแบบหนังอาชญากรรมรุ่นใหม่ แต่เลือกเล่าเรื่องอย่างกระชับ ชัดเจน เป็นขั้นเป็นตอน มีภาพความรุนแรงอยู่บ้างโดยเฉพาะในฉากที่มาลิคฆ่าเรเย็บ และมีภาพกึ่งจริงกึ่งฝันที่ช่วยให้หนังมีเสน่ห์น่าค้นหายิ่งขึ้น

อีกสององค์ประกอบหนังที่โดดเด่นเป็นพิเศษคืองานกำกับภาพของ สเตฟาเน ฟองแต็ง และการแสดงของ ทาฮาร์ ราฮิม ผู้รับบทมาลิค

จะว่าไปแล้ว A Prophet คือหนังดรามาที่มีตัวละครเอกถูกกักขังอยู่ในคุกเหมือนเช่นหนังแนวนี้อีกจำนวนมาก ฉะนั้น แก่นสารและโทนอารมณ์ของหนังจึงไม่พ้นเรื่องการพาตัวเองหลุดพ้นจากอะไรบางอย่างโดยที่ผู้ชมจะยืนอยู่ข้างตัวละครเอกอย่างใกล้ชิด

สำหรับตัวละครมาลิค การหลุดพ้นของเขาไม่ใช่แค่อิสรภาพ การไถ่บาป หรือการบรรลุสัจธรรมใดๆ แต่เป็นการหลุดพ้นเพื่อ ?ตัวตน? ของเขาเอง

หนึ่งคือ ?ตัวตน? ของอดีตเด็กหนุ่มที่เดินเข้าคุกโดยไม่มีพ่อ-แม่ ญาติพี่น้อง ไม่มีเพื่อน แต่กำลังจะเดินออกไปด้วย ?ตัวตน? ซึ่งถูกเติมเต็ม

อีกหนึ่งคือ ?ตัวตน? ของชาวอาหรับผู้แปลกแยกกับพวกพ้อง ซ้ำยังถูกกระทำโดยกลุ่มคนต่างเชื้อชาติ แต่สุดท้ายมาลิคสามารถหาที่ทางอันเหมาะสมสำหรับ ?ตัวตน? ของเขาได้ในที่สุด

สำคัญคือ การเริ่มต้นชีวิตใหม่ในครั้งนี้จะเป็นการหลุดพ้นอย่างแท้จริงได้หรือไม่

A Prophet คือหนึ่งในหนังที่อยากแนะนำให้ชมในเทศกาลภาพยนตร์นานาชาติกรุงเทพฯ ระหว่างวันที่ 24-30 กันยายนนี้

หน้า 23